Op 1 februari 2024 maakte het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bekend dat vierentwintig docenten dit jaar een NWO-promotiebeurs hebben ontvangen. Jaarlijks is 9 miljoen euro beschikbaar gesteld voor promotietrajecten, gericht op de verdere ontwikkeling van leraren en het versterken van de band tussen onder andere universiteiten en hogescholen. Ik kreeg een beurs voor mijn onderzoek, getiteld "Robuust Realisme: Een Reconstructie van Machiavelli’s Ambtenaarsethiek voor Onderwijs in Morele Weerbaarheid." Dat richt zich op de morele weerbaarheid van ambtenaren, geïnspireerd door de ambtenaarsethiek van Niccolò Machiavelli.
Morele weerbaarheid is de noodzakelijke schakel tussen de integriteit van de ambtenaar en de belangen die de integriteit van deze ambtenaar onder druk kunnen zetten. De ambtenaarsethiek van Niccolò Machiavelli vormt de bron voor advies aan het onderwijs dat opleidt tot ambtenaar. Met de methode van rationele reconstructie van Jonathan Bennett krijgt het perspectief van Machiavelli betekenis voor het heden. De ambtenaarsethiek wordt als een trechter behandeld; van fundamentele opvattingen over de menselijke natuur, het recht en overheidsverantwoordelijkheid naar praktische ambtenarenethiek en het onderwijs dat de ambtenaar opleidt.
Gedurende de komende vijf jaar zal ik werken twee dagen per week extra kunnen werken aan mijn promotietraject. Ik word begeleid in een ‘joint doctorate’ traject door Prof. Leon van den Broeke (TUU) en Dr. Steven van den Heuvel (ETF) die samen deskundig zijn op het gebied van ethiek en recht binnen het publieke domein. Verder heb ik de mogelijkheid om te kunnen overleggen met lector Gerdo Kuiper (promovendus rechtsfilosofie), Deborah Yapp – Raphael (zelf via NWO gepromoveerd), neerlandica Maaike Rietmeijer (m.b.t. taal en argumentatie) en onderwijskundige Mirjam Mekhaiel (voor de vertaalslag naar het hoger onderwijs).
Ik kijk ernaar uit om meer tijd te kunnen wijden aan zijn onderzoek. Ik haal inspiratie uit Machiavelli's visie dat integere ambtenaren mogen demonstreren hoezeer rechtvaardigheid en barmhartigheid te beminnen zijn en dat zij zijn aangesteld om in het algemeen belang recht te doen. Tegelijkertijd wijst Machiavelli conform zijn realisme op de kwetsbaarheid van integere ambtenaren en biedt hij inzichten voor het omgaan met diverse vormen van druk die deze taak soms bemoeilijken. Dit onderzoek naar Machiavelli's 'toolkit' leidt tot adviezen over de vormgeving het ethiekonderwijs van ambtenaren.
Figuur: A.I. DALL-E verbeeldt Machiavelli die een jonge ambtenaar adviseert.