Persoonlijke aanvallen, drogredenen en het aanwakkeren van woede en haat lijken het publieke debat te domineren. In een tijd waarin discussies steeds harder worden en polarisatie meer voelbaar wordt, is het voeren van de dialoog belangrijker dan ooit.

Afgelopen woensdag (13 maart 2024) mocht ik de studenten toespreken voor het behalen van hun propedeusediploma. Lees hieronder het resultaat. 

Zoek je nog een interessante opdracht voor het afstudeeronderzoek van 2023-2024? Heb je affiniteit met het sociaal domein? Neem dan snel kennis van onderstaande flyer. Mail me op meijers.s@hsleiden.nl als je interesse hebt!

De recente verkiezingen hebben ons nog in het ongewisse gelaten over de toekomst van dierenwelzijn in Nederland. Maar één ding is zeker: wij vinden het belangrijk om hier onderwijs over te bieden. Daarom nodigen wij alle geïnteresseerde studenten van de Hogeschool Leiden uit om deel te nemen aan ons honoursprogramma 'Dierenwelzijn'. Meer info en aanmelden via de onderstaande QR!

De Legal Ethics Alliance (L.E.A.) vormt een innovatieve denktank binnen het hoger juridisch onderwijs in Nederland, met als kerndoel de bevordering van ethiekonderwijs. Dit kennisplatform zoekt naar een gemoderniseerde en gezamenlijke benadering van ethiek binnen de curricula van HBO-rechtenopleidingen. Het doel is om te zorgen voor een coherent en actueel aanbod van ethiekonderwijs dat aansluit bij de veranderende juridische praktijk en de maatschappelijke verwachtingen. L.E.A. onderscheidt zich door een adviserende rol te vervullen voor de commissies en docenten die verantwoordelijk zijn voor de vormgeving en de innovatie van het rechtenonderwijs.

Ontdek de wereld van dierenwelzijn: Honoursprogramma Hogeschool Leiden! Ben jij een student met een interesse in dieren? Hogeschool Leiden nodigt je uit voor ons Honoursprogramma in Dierenwelzijn. Dit halfjaartraject, dat loopt van 15 februari tot 4 juli, is jouw kans om diepgaand te leren over diverse en boeiende onderwerpen die allerlei facetten van dierenwelzijn raken.

“Beter een wijze jongen die van lage afkomst is dan een oude dwaze koning die zijn oren sluit voor goede raad. Er was een jongen die gevangenzat, maar vrijkwam om een oude koning op te volgen. En dat terwijl hij in diens rijk als een onbeduidend iemand was geboren. Ik zag dat iedereen hem volgde. Al het volk onder de zon liep die jongen achterna die in opstand kwam tegen de oude koning. Er kwam geen einde aan de stoet van zijn bewonderaars. Maar later zal er niemand zijn die nog een goed woord voor hem overheeft. Je ziet, ook dit is niets dan lucht en najagen van wind.”

Gister (5 oktober 2023) mocht ik een speech houden voor de studenten die hun propedeusediploma hadden gehaald. Het thema was 'out of the box'. Hieronder deel ik de tekst. 

Vorige week mocht ik een pitch houden over het 'interdisciplinair afstudeeratelier waardengedreven sociaal domein' voor de O&O Innovatieprijs op de Hogeschool Leiden. Het initiatief waarbij HBR samenwerkt met SJD, SW en TP heeft de prijs niet binnengesleept, een ander mooi initiatief over AI deed dat. Ik ben heel dankbaar dat dit initiatief van alle kanten steun krijgt. Het zal dus zeker vervolg krijgen, na de meivakantie worden verdere ontwikkelstappen ondernomen. Hieronder treffen jullie de pitch aan: 

Collega Emily Longarini interviewde mij voor de krant van onze faculteit. Met haar toestemming heb ik de tekst van het interview ook op mijn eigen website geplaatst. Lees het hieronder.

Afgelopen zomervakantie mocht ik van 7-10 augustus als afgevaardigde van de Hogeschool Leiden de zevende Oxford Summer School over dierenethiek en -recht bijwonen. Daar ben ik dankbaar voor, want het was bijzonder interessant. Het thema van de week was “Dieren en openbaar beleid: Dierethiek belichamen, implementeren en institutionaliseren”. De week werd georganiseerd in het prachtige Merton College in het centrum van Oxford. Ik mocht daar ook op de oude faculteit overnachten.

Afgelopen maandag gaf ik aan de strafrechtstudenten van dit lesblok een college over ethiek in het strafrecht. We spraken onder andere over de morele overwegingen om strafbare feiten te vergelden en de preventieve werking van straffen, maar ook over de moraliteit van de verschillende beroepsrollen in het strafrecht. Ik vroeg aan de studenten wie er strafrechtadvocaat wilde worden. Een flink aantal wilde dat. Vervolgens vroeg ik deze studenten hoe zij bijvoorbeeld op een feestje zouden antwoorden op de vraag: “Hoe kun je die persoon nou verdedigen?”

Afgelopen donderdag hadden de honoursstudenten van onze Hogeschool een thema-avond over flitsbezorging. Op een bepaald moment op de avond mochten zij een deskundige via Teams inbellen om hen te helpen beter na te denken over dit onderwerp. Ik was gevraagd om een groepje te begeleiden als ethicus en de gespreksleider van een klein moreel beraad. Normaal neemt een moreel beraad anderhalf tot twee uur per casus in beslag. In flitsvorm heb ik met de studenten een moreel beraad van een half uur proberen te houden. Hieronder schrijf ik over de resultaten.

Op kerstmis 2021 werd Jezus wakker in een stal. Niet in een kribbe op een zacht strobed, zoals Lukas ooit eens over Hem schreef, maar op een koude, harde vloer. Hij stond op en keek uit over een hal met bijna 8000 varkens. Jezus was altijd gek geweest op deze zwijnen. Toen Hij eerder op aarde was, kwam hij in het Noorden wel eens een niet-Joodse boer tegen die zwijnen hield. Soms leek het gedrag van zwijnen op dat van honden. Vanwege de natuurlijke gevoeligheid van deze zwijnen voelde Jezus de depressieve stemming in de megastal. In hun natuurlijke omgeving zouden ze ruimte hebben voor beweging en spel, maar nu stonden ze vast. Verder zouden ze een aparte plek opzoeken voor hun behoefte, maar nu sliepen ze op een rek waar ze tevens hun behoefte moesten doen. Jezus wist dat zowel honden als zwijnen niet van een vuil nest houden. Jezus zag een oververhit biggetje en wilde het in wat stro leggen zoals dat ook ooit met hem als jonge telg was gedaan. Maar er was geen stro te bekennen.

Eerder deze week mocht ik een speech houden voor de studenten die hun propedeusediploma hadden gehaald. Het thema was 'kwaliteiten'. Hieronder deel ik de tekst.

Vandaag op 3 mei vieren we de verjaardag van politiek filosoof Niccolo Machiavelli. Vorige week woensdag gaf ik een college over Machiavelli voor de minor rechtsfilosofie. Ik vertelde de studenten hoe Machiavelli naar aanleiding van zijn boekje over ‘De Heerser’ na zijn overlijden bekend was komen te staan. Heel wat ‘wannabe’ machiavellisten misbruiken Machiavelli’s woorden om manipulatieve opportunisten te zijn. Francis Underwood uit de serie House of Cards zou op Machiavelli’s Heerser zijn gebaseerd. Wilde Machiavelli wel dergelijke figuren creëren? Net als elke historische persoon, mogen we Machiavelli in de context van zijn tijd onderzoeken om tot een beter oordeel van zijn bedoeling te komen. Als ik dat doe, kom ik tot een ander beeld. Ik onderbouwde dit beeld voor de studenten aan de hand van één voorbeeld uit Machiavelli’s ‘De Heerser’, namelijk de bewondering van Machiavelli voor de figuur van Mozes.

Rechten vormen de basis voor democratische rechtstaten en de waarde daarvan staat vast. Kijk maar naar de geschiedenis, dat is een geschiedenis waarin heel veel mensen in heel veel samenlevingen geen rechten hadden. Je kan je bijna niet voorstellen dat iemand bezwaren zou kunnen hebben tegen individuele rechten. Ikzelf bijvoorbeeld ben een voorstander van mensenrechten en dierenrechten. Ik zie ook een belangrijke nuance.

In dit artikel wil ik een beknopt beeld geven van wat voor soort situatie er in de intensieve veehouderijen bestaat, welke ervaringen de dieren daar hebben en in hoeverre die ervaringen al dan niet overeenkomen met hun natuurlijke vermogens en verlangens. 

Regelmatig heb ik Wilders in debatten horen benadrukken hoe tolerant de gemiddelde Nederlander is. Dit is iets om volgens hem trots op te zijn. Tolerantie of verdraagzaamheid is een sociale, culturele of in een religieuze context gebruikte term die de mate aangeeft waarin afwijkend gedrag of leden van bepaalde groepen niet worden gediscrimineerd ondanks hun afwijkend en door de meerderheid verwerpelijk geachte gedrag of afwijkende meningen.

Inmiddels wordt het tijd om mijn laatste paper in te leveren. Ik doe dat met enige moeite, want ik raak niet uitgelezen over Bonhoeffer. Maar welke avond zou passender zijn dan de 75ste dodenherdenking, waarbij we natuurlijk ook denken aan de voorgaande week waarin Bonhoeffer zelf is overleden en herdacht. In deze paper behandel ik uiteraard niet al zijn werken, maar ligt de nadruk op zijn ethiek. ‘Ethiek’ is Bonhoeffers magnum opus. Het werk is helaas onafgemaakt en het werd postuum gepubliceerd. Bonhoeffers vriend en biograaf Eberhard Bethge opent het voorwoord van Ethiek met de vaststelling dat dit niet het boek zoals Bonhoeffer het zou willen publiceren.

Ik ben inmiddels aangekomen bij de één na laatste cursus van mijn master ‘Ethics of Dignity’ waarvoor ik een paper zal inleveren, namelijk ‘Dignity of the Old’. Het onderwerp van mijn paper raakt in zekere zin aan wat er momenteel met betrekking tot het Corona-virus in de samenleving speelt en met name hoe ouderen het kunnen ervaren. Voor hen is er momenteel sprake van een angstige situatie. Ik zal in mijn paper niet direct op die situatie ingaan, maar ik begrijp dat een lezer vergelijkingen kan maken tussen de angst voor sterven naar aanleiding van Corona en de manier waarop ik in mijn paper over omgang met de dood schrijf. Ik heb de wijsheid op dit punt niet in pacht. Wel geef ik een weergave van de manier waarop de klassieke Stoïcijnen met achteruitgang bij ouderdom en het vooruitzicht van de naderende dood trachtten om te gaan.

Gerontologie is de tak van wetenschap die het ouder worden’ bestudeert, zowel in lichamelijk, maatschappelijk als in geestelijk opzicht. Wat is er mis met de zienswijze die binnen de gerontologie bestaat die ‘succesvol ouder worden’ wordt genoemd?

Wat is gezondheid? Die vraag stelt Kate de Medeiros, professor in de gerontologie, zichzelf. Vroeger zag men het als een gift van de goden. Hippocrates formuleerde het in 440 v. Chr. als het menselijk welzijn dat wordt beïnvloed door de totaliteit van omgevingsfactoren: leefgewoonten, klimaat en de kwaliteit van lucht, water en voedsel. Later begon gezondheid zich van het fysieke ook naar het geestelijke uit te breiden. Sinds 1946 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gezondheid gedefinieerd als "een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn” en niet alleen als ‘afwezigheid van ziekte of gebrek.’ Het omvat derhalve ook sociaal welzijn. Met name op het gebied van sociaal welzijn van ouderen ziet De Meideros kansen. Welzijn en geluk door sociale interactie kan worden bevorderd in de sociale netwerken en door de vorm van politiek-economische structuren.[1]

Vandaag is het Goede Vrijdag. De inhoud van die dag symboliseert de tijd waar we nu in zitten, een tijd van lijden en sterven. Steeds meer mensen moeten iemand missen door het Corona-virus. Veel mensen hebben daardoor verdriet. Sterfte treedt vooral op onder ouderen en andere kwetsbaren die reeds iets onder de leden hadden. Met name deze risicogroep wordt getroffen door angst en eenzaamheid.

In periode 3 geef ik voor de eerste keer de minor rechtsfilosofie. Ik moet eerlijk zeggen dat de lessen niet alleen de studenten aan het nadenken zetten. Ikzelf word ook bij een aantal onderwerpen opnieuw aan het denken gezet.

Ik loop door de supermarkt langs de schappen met de dierlijke producten. Ze zijn goedkoop en zien er gelikt uit. Op een pak melk zonder keurmerk staat een prachtige koe in een mooi graslandschap. Op een aantal dozen eieren staat ‘scharrel’, hetgeen wij consumenten associëren met vrijheid. Niets is minder waar. Aan de gefileerde stukken glimmend vlees is niet meer af te zien dat er eigenlijk een geplaagd en omgebracht dier in de schappen ligt. Als consument laten we ons graag voor de gek houden. Wij zijn immers niet direct betrokken bij de zorg voor deze dieren, dus waarom zouden we ons zorgen maken? Dat ‘waarom’ speelt sinds ik in 2012 vegetariër ben geworden een belangrijke rol in mijn leven en het is de centrale vraag in dit onderzoek.

“Toen u jonger was, omgordde u uzelf en liep u waar u wilde; maar als u oud geworden bent, zult u uw handen uitstrekken, en een ander zal u omgorden en u brengen waar u niet heen wilt”, zegt Jezus tegen Petrus in Johannes 21:18. Deze weerwil is vermoedelijk ook herkenbaar bij ouderen die een toekomst in een verpleeghuis staat te wachten. In zekere zin hangt het boven het hoofd van ons allemaal, want een groot percentage ouderen kan op gegeven moment niet meer voor zichzelf zorgen. Dementie zou één van de redenen kunnen zijn.

Ik herinner mij nog goed alle keren dat ik met mijn ouders mijn oma ging opzoeken in het verpleeghuis. Mijn oma had de ziekte van Alzheimer, de meest bekende vorm van dementie. Haar hersenen konden informatie niet meer goed verwerken. Bij mijn oma was de ziekte zichtbaar door verlies van geheugen en veranderingen in haar karakter en gedrag. Ik kan mij herinneren dat toen de ziekte was geconstateerd zij niet direct naar een verpleeghuis ging. Mijn ouders hebben haar nog een tijd in haar eigen woning ondersteund. Na een aantal ongelukken, onder andere een hevige valpartij, en ernstige verwardheid konden zij niet meer onder deze progressieve ziekte uit. Mijn oma werd sterk afhankelijk van gespecialiseerde zorg. Dagelijkse handelingen kon zij namelijk niet meer zonder - bijna constante - hulp verrichten.

In juni 2014 uitte minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport haar zorgen over de kwaliteit van de ouderenzorg. In het plan van aanpak dat hiervoor is opgesteld, genaamd “Waardigheid en trots, liefdevolle zorg voor onze ouderen”, stelt de Minister dat de ouderenzorg moet worden verbeterd. In de titel van het stuk is het begrip ‘waardigheid’ opgenomen.[1] Het begrip wordt verschillend gebruikt, zoals ook Nordenfelt het begrip tien jaar eerder in verschillende varianten uitlegde.[2] Waardigheid wordt in het rapport niet gebruikt als verdienste of moreel statuur, maar als identiteit en menschenwürde. 

In een oudere televisieserie genaamd ‘Masada’,[2] loopt een aantal Romeinse soldaten in het veroverde Judea tussen 70 en 73 g.j. een nederzetting binnen. De nederzetting is onmiddellijk herkenbaar als Esseens. We zien mensen gekleed in wit linnen die worden opgehouden in hun dagelijkse landbouw en ambachten. De nederzetting wordt door een Centurion aan een aantal andere soldaten geschonken. "Dit is jullie land", schreeuwt de Centurion. "U dient deze nederzetting te verlaten", zegt de Centurion tegen een oudere Esseen, mogelijk de opzichter van de nederzetting.[3] De oude man reageert stoïcijns op de Romein: "Wij moeten in geen geval blijven, zodra u voet op onze grond zette, werd onze grond verontreinigd. Er zijn veel heersers geweest, maar niemand durfde dit te doen."

Waarom zouden we filosoferen over politiek? Dit gebeurt al een lange tijd. Voorheen filosofeerde men over de persoonlijke kwaliteiten die een politicus moest bezitten. Dit gebeurt overigens impliciet nog steeds. Denk bijvoorbeeld aan onze mening over machthebbers van andere landen. We vinden hen wel of niet geschikt om te leiden. Echter, politieke filosofen besteden hun tijd tegenwoordig aan de instituties of systemen van een goede overheid. Een al dan niet goede overheid heeft een belangrijke invloed op ons leven.

Naar een tekst van Andrew F. Walls stelt zich in zijn tekst “The translation principle in Christian history” op het standpunt dat God een vertalingsproces gebruikt in het verlossingsplan met de mensheid. Hij betoogt dat de menswording van de Logos (het goddelijke Woord) als vertaalslag moet worden gezien. De Logos werd als het ware vertaald in een lichaam. Goddelijkheid werd vertaald in menselijkheid, alsof menselijkheid de ontvangende taal was. Daardoor stelt het christendom dat God is zoals Jezus was.

Stel je voor dat je terug ging in de tijd en in de groep van de eerste christenen in Jeruzalem belandde. Je ziet Joodse mensen die regelmatig de tempel bezoeken en daar hun offers brengen. Ze houden de zevende dag vrij van werk en ze volgen nauwkeurig het onderwijs uit een eeuwenoud wetboek. Ze zijn samengekomen uit verschillende denominaties binnen het Jodendom. Ze onderscheiden zichzelf van de rest van het Jodendom doordat zij de oudtestamentische en traditioneel ontwikkelde types van de Messias, de Mensenzoon en de Lijdende Knecht identificeren met de profetische leraar Jezus van Nazareth. Ze leven hechte gezinslevens en hebben een duidelijke sociaal-maatschappelijke organisatie met gemeenschappelijke maaltijden in elkaars woningen.

A rabbi once came to speak in my previous church. The goal of his visit was to tell the youth something about Judaism. I was still young and furiously curious, but in my questions to the rabbi I was slowed down by the pastor. However, the rabbi found it interesting questions, so we decided to meet. To this day we are still friends. One day I was so free to question the Rabbi about his personal views on Jesus of Nazareth. He said that he thought Jesus was a Jewish man who stood in the Essene tradition and wanted to proclaim this tradition to the rest of Israel.