Eerder deze week mocht ik een speech houden voor de studenten die hun propedeusediploma hadden gehaald. Het thema was 'kwaliteiten'. Hieronder deel ik de tekst.
"Beste studenten, aanhang en familie,
Ik wil graag een verhaal met jullie delen en jullie iets meegeven.
Zo’n 500 jaar geleden leefden er twee filosofen die een prins adviseerde in hoe te besturen.
De ene filosoof leefde in Nederland. Hij leefde in vredestijd. Er was geen oorlog. En de prins die hij adviseerde hoefde ook geen oorlog te voeren. De prins werd niet aangevallen door andere landen en er was eenheid in het gebied waarover de prins regeerde. De Nederlandse filosoof mocht de prins adviseren. Vanwege de vrede, de veiligheid, de rust en de eenheid, adviseerde de filosoof de prins iets heel belangrijks, namelijk: ‘Dit is de tijd om uw kwaliteiten te tonen’.
De andere filosoof leefde 500 jaar geleden in Italië. Hij leefde niet bepaald in vredestijd. Er was constant oorlog. En de prins die hij adviseerde was genoodzaakt oorlog te voeren. De stadsstaat van die Italiaanse prins werd binnengevallen door andere landen, maar ook door de legers van andere steden binnen Italië. Er was toen helemaal geen eenheid in Italië, iedereen lag met iedereen overhoop. Deze Italiaanse filosoof mocht de Italiaanse prins adviseren. En vanwege de constante strijd, de onveiligheid, de onrust en de verdeeldheid, adviseerde de filosoof de prins iets heel belangrijks. ‘Dit is de tijd om uw kwaliteiten te tonen.’
De twee filosofen leefde in dezelfde tijd, maar in een hele andere situatie, een andere omgeving, en vooral; andere omstandigheden. Omstandigheden waarmee die prinsen hadden te dealen. En toch adviseerde de twee filosofen hetzelfde aan hun prinsen: ‘Dit is de tijd om uw kwaliteiten te tonen’.
Kwaliteiten. Wat betekent dat eigenlijk; kwaliteiten? Als je research gaat doen naar zo’n definitie - even ‘googlen’ - dan kom je bij omschrijvingen als de volgende:
‘Kwaliteit is een eigenschap of dienst die onderscheidend is.’ Wat is nu een rechtenstudent met diensten of eigenschappen die onderscheidend zijn van die van anderen? Wat is een student met kwaliteit?
Soms lees ik op Linkedin een bericht. Soms is dat wel een heel speciaal berichtje. Dit bericht ging om een jurist die werd beëdigd als griffier. Zij vertelde daar dat zij al op de basisschool de wens had om juriste te worden. Maar door de lage citoscore en andere omstandigheden, kreeg zij het advies om op een ander niveau de middelbare opleiding te beginnen. Een ander niveau dan was vereist voor het worden van jurist en dus een ander niveau dan zij had gewenst. De juriste vertelde op Linkedin dat zij is begonnen op het VMBO, vervolgens het MBO of de HAVO is gaan doen, daarna het HBO, daarna de universiteit en nu dus beëdigd wordt als griffier. Alles leek tegen te zitten. Het was geen makkelijke start. Maar toch is zij - wat we noemen - onderscheidend geweest. Ze heeft knetterhard gebikkeld. Zo’n ex-studente heeft haar kwaliteiten getoond.
Of een andere student; die ogenschijnlijk een hele makkelijke start heeft gekregen. Zijn ouders zijn jurist. Student is een tikkeltje hoogbegaafd en leert gemakkelijk. Deze student gaat een HBO-rechten propedeuse doen en verveelt zich kapot. ‘Ik lees de stof één keer, en dan weet ik het wel’, zegt deze student. ‘Hier heb ik echt geen uitdaging aan’.
Op gegeven moment ziet zo’n student dat zijn gedrag eigenlijk helemaal niet wordt gewaardeerd door zijn klasgenoten. Anderen moeten wel heel erg hun best doen. En hij wordt geïnspireerd door hun harde werken. Hij vindt uitdaging, niet alleen in het leren van de kennis en vaardigheden van de opleiding, maar ook in het helpen van andere studenten. In het delen van de gaven die hij ook maar heeft gekregen. Ook zo’n student is onderscheidend geweest. Zo’n propedeusestudent heeft zijn kwaliteiten getoond.
Een tweede en laatste definitie die ik tegenkom is de volgende. ‘Kwaliteit is de mate waarin diensten voldoen aan de behoefte van de cliënt.’
Beste studenten, als jullie straks je studie hier of op een andere instelling afronden, gaan jullie een dienstverlenend beroep doen. Je wordt bijvoorbeeld werkzaam het strafrecht, het privaatrecht of het bestuursrecht. Kwaliteit bieden betekent natuurlijk het opstellen van hele goede pleitnota, of een overeenkomst, of een bestemmingsplan, noem maar op. Als je kwaliteit wil bieden, houd je daarbij volgens die tweede definitie klaarblijkelijk rekening met de behoeften van een cliënt. In het strafrecht is dat de verdachte, in het privaatrecht is dat bijvoorbeeld een werknemer, en in het bestuursrecht is dat een burger. Maar als jij later aan die behoefte tegemoet wil komen en een daadwerkelijk onderscheidend jurist wil zijn, dan maak je niet alleen die goede pleitnota, overeenkomst of dat bestemmingsplan.
Dan zeg je tegen een verdachte: ‘Kan ik met je meedenken om een volgende keer te voorkomen?’ Dan zeg je tegen de werknemer die je bijstaat: ‘Hoe was het nu voor jou om zo’n zware ontslagprocedure aan te vechten?’ Dan toon je begrip voor de burger die zomaar allerlei zaken in zijn omgeving ziet veranderen en daarvan schrikt.
Want deze ‘rechtssubjecten’ hebben één ding gemeenschappelijk. Het zijn mensen. Deze mensen zullen het waarderen dat je voor ze vecht, op juridisch-inhoudelijk gebied. Maar mensen hebben ook nog een andere behoefte. Gezien en gehoord worden.
Die behoefte kennen jullie na de coronacrisis als de beste. Voor jullie was het afgelopen jaar geen gemakkelijke tijd. Toch hebben jullie je propedeuse gehaald. Juist in een tijd van een ongemakkelijke start hebben jullie je kwaliteiten getoond. Zet die houding voort. Hier bij ons op het HBO, of op een universiteit als je daarop overstapt. Wees niet alleen onderscheidend in je expertise, maar ook in je menselijkheid. Dat kan de mensheid altijd goed gebruiken.
Zoals de filosofen hun prinsen adviseerden, adviseer ik - op deze ‘koninklijke bijeenkomst’ - ook jullie, met hetzelfde advies: ‘Dit is de tijd om uw kwaliteiten te tonen’.
Bedankt dat ik getuige mag zijn van jullie mooie ontwikkeling."