Waarom zouden we filosoferen over politiek? Dit gebeurt al een lange tijd. Voorheen filosofeerde men over de persoonlijke kwaliteiten die een politicus moest bezitten. Dit gebeurt overigens impliciet nog steeds. Denk bijvoorbeeld aan onze mening over machthebbers van andere landen. We vinden hen wel of niet geschikt om te leiden. Echter, politieke filosofen besteden hun tijd tegenwoordig aan de instituties of systemen van een goede overheid. Een al dan niet goede overheid heeft een belangrijke invloed op ons leven.
We kunnen onze overheid nooit helemaal negeren, want zij heeft een aanzienlijk effect op ons persoonlijke geluk. Hoe onze overheid wordt vormgegeven is mede van ons afhankelijk. Daarom dienen we een keuze te maken over hoe we deze overheid graag georganiseerd zien. Politieke filosofie laat ons nadenken over wat de beste vorm van overheid is. Met overheid bedoelt Miller iets meeromvattend dan de staat. Hij bedoeld het hele lichaam van regels, praktijken en instituten onder wiens leiding we samenleven.
In de negentiende eeuw geloofde men in historische vooruitgang; geschiedenis beweegt zich naar een hogere fase van beschaving. Een belangrijk voorbeeld hiervan is Marxisme, waarin de ontwikkeling van de samenleving afhankelijk is van productie, technologie en het economische systeem. Hierin is politiek slechts één van de factoren van de 'superstructuur'. Speculeren over de beste vorm van overheid is onnodig, want de geschiedenis lost het voor ons op, aldus de Marxist. Bij deze opvatting werd er echter geen rekening gehouden met onontwikkelde economieën als Rusland en China, snel ontwikkelende democratische staten en fascistische regiems. Politiek leek toch meer autonoom dan de Marxist dacht.
In de éénentwintigste eeuw ontstond er een thesis over het einde van de geschiedenis zoals we die nu kennen. De globale economie zou het roer van de samenleving over kunnen nemen. De invloed van de globale markt dient inderdaad niet te worden onderschat. Maar er kwamen ook bewegingen op die kritische vragen stelden bij economische groei als het belangrijkste doel in het leven. Deze vragen raken aan wat voor ons als belangrijkste doelen in het leven kunnen worden beschouwd. In hoeverre dienen we bijvoorbeeld rekening te houden met onze leefomgeving of dierenwelzijn?
We kunnen weten wat een goede overheid onderscheid van een slechte overheid en daarom bestaat er zoiets als politieke kennis. Politieke filosofie stelt ons een waarheid te kunnen vertellen over politiek. Filosofische waarheid is iets anders dan onze dagelijkse meningen over de dagelijkse politiek. Plato meende zelfs dat deze kennis (gnosis) alleen is te bereiken door de filosoof. Met Miller ben ik eens dat dit achterhaald is. Politieke kennis kan door iedereen worden verkregen, de filosoof denkt er alleen systematischer en kritischer over na. Immers kunnen we allemaal nadenken over politieke doelen zoals economische groei en of een dergelijk doel op zichzelf daadwerkelijk leidt tot meer tevredenheid in onze levens en recht doet aan onze aspiraties.
De agenda van politieke filosofie verandert met de tijd. Soms wordt er nagedacht over de basis voor politiek en autoriteit, soms over de waarde van persoonlijke vrijheid en in het recente verleden over de rechten van vrouwen en culturele minderheden. Deze thema's raken op een bepaalde manier ons allemaal. Daarom zou iedereen een beetje politiek moeten filosoferen.
Bron: Political Philosophy: A Very Short Introduction (David Miller).